دوران صفوی

دوران صفوی در ایران پس از اسلام، از بسیاری جهات و خصوصیات به دوران ساسانی در ایران پیش از اسلام شباهت دارد، وحدت و مرکزیت یافتن سرزمین ایران در زمان این سلسله و توجه به سنتها و آداب و رسوم و مذهب خاص ایرانی و ظهور شاهان بزرگ و نیرومند، و آبادی و آبادانی ایران زمین و تشکیل دربارهای مجلل و پیشرفت رشته‌های گوناگون هنرهای ایرانی از ویژگیهای این دوران باشکوه است.

در زمره این پیشرفتها و تحولات، از جمله توجه خاصی نیز به طرز پوشاک و بافتن پارچه‌های زربفت گرانبها و پدید آوردن و پوشیدن زیورهای گوناگون می‌شده است که همگی از ذوق و سلیقه ایرانیان این عهد حکایت می‌کنند.

از تاریخ آن زمان و از سفرنامه‌هایی که جهانگردان اروپایی درباره مردم و سرزمین ایران در عهد صفوی نوشته‌اند و از نقاشیها و مینیاتورها و نمونه لباسها و پارچه‌ها و زیورهایی که از این روزگار برای ما بازمانده و خوشبختانه مقدار آنها نیز فراوان است، چنین پیداست که زنان عهد صفوی، جامه‌های بس گرانبها و فاخر می‌پوشیده‌اند و پوشاک رویی آنان مانند جامه مردان، اغلب یک تکه بود یعنی بالاتنه آن از دامن جدا دوخته نمی‌شد و جز در چند مورد، چندان تفاوتی با جامه مردان نداشت.

قبای بانوان عهد صفوی در جلو از زیر باز می‌شد و بلندی آن تا مچ پا می‌رسید. آنان کمرشان را محکم نمی‌بستند و آستینهای قبایشان تنگ بود، آن چنان که به‌ دست و بازو می‌چسبید و چین‌های فراوان و زیبایی در بالای مچ دست ایجاد می‌کرد.

اغلب زنان کلاه کوچکی به شکل برج یا عرقچین‌های زیبایی به سر می‌نهادند و لچک‌ها و دستارهای سفیدی را به طرزی جالب به سر می‌بستند. کلاهها و عرقچین‌ها معمولاً به وسیله بندی در زیر گلو نگهداری می‌شد و هر کسی بسته به شأن و ثروت خود کلاه و دستار را با پرها و جواهر و زیورها و مروارید می‌آراست و بر زیبایی آن می‌افزود.

برخی از بانوان از زیر کلاه، توری یا چارقد ابریشمینی را بر روی سر انداخته، دنباله و گوشه‌های آن را در پشت سر رها می‌کردند و گیسوان فراوان و پرپشت خود را بافته روی شانه می‌ریختند.

شلوار بانوان همچون شلوار مردان از پارچه‌های پنبه‌ای رنگین دوخته می‌شد که به وسیله بند شلوار ابریشمین که از لیفه آن می‌گذشت در دور کمر محکم می‌شد و بلندی ساقه‌های آن که اغلب از پارچه‌های راه راه یا نقش(نوعی شماره دوزی) دوخته می‌شد و دارای حاشیه زیبایی بود، تا مچ پا می‌رسید.

زنان از روی قبا در کمر، اغلب کمربندهای سیمین و زرین مرصع و گاه شالهای ابریشم و ترمه می‌بستند و شاهزاده خانمها معمولاً دو خنجر جواهرنشان از چپ و راست در لای شال کمر خود می‌گذاشتند که قبضه‌های مرصع آنها از پر شال خودنمایی می‌کرد.

جوراب به معنی امروزی در آن روزگار معمول نبود و فقط زمستان‌ها یک گونه جوراب دوخته از پارچه‌ پا می‌کردند. این گونه جورابها اغلب از پارچه‌های زربفت با ساقه‌های حاشیه دار کوتاه دوخته می‌شد و دور ساق و نوک و روی پنجه پا با قلابدوزی و سیم‌دوزی آرایش می‌یافت. کفش‌ها اغلب به شکل نعلین یا گاهی به تقلید از کفش‌های فرنگی به شکل "قونداره" بود که از ساغریهای رنگین یا تیماج دوخته می‌شد.

بانوان هنگام بیرون رفتن از خانه، چادر بسیار بزرگ سفید یا بنفش رنگی بر سر می‌کردند و فقط جلو صورت باز می‌ماند.

به طور کلی مردم این دوران چه مرد و چه زن، علاقه فراوانی به جامه‌های رنگارنگ و گلدار و زربفت و ابریشمین نشان می‌دادند و شال و کمر و دستار خود را حتماً از پارچه‌های گلدار و زریهای ظریف و گرانبها انتخاب می‌کردند.